Schematherapie binnen vaktherapie is niet nieuw, maar wel relevant voor de huidige werkpraktijk, waar complexe, mentale gezondheidsvraagstukken toenemen. Beeldende vaktherapie heeft toegevoegde waarde in een schematherapeutische behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Wetenschappelijke evidentie hiervoor wordt beknopt belicht, waarna cognitieve, experiëntiële en gedragsmatige interventies worden uitgediept en toegelicht met praktijkbeschrijvingen vanuit de beeldende vaktherapie. Deze behandelingen werden uitgevoerd in een ambulante setting binnen GGNet Expertisecentrum Ouderen, te Apeldoorn.
Trefwoorden: schematherapie, vaktherapie, beeldende therapie, ouderenpsychiatrie, persoonlijkheidsstoornissen
1. Inleiding
Persoonlijkheidsstoornissen komen veel voor, met een prevalentie tussen de 10 – 15% binnen de algemene ouderenbevolking (Penders e.a., 2020). Lang werd gedacht dat behandeling van persoonlijkheidsstoornissen met psychotherapie bij ouderen weinig uithaalt. Recent onderzoek toont echter wel degelijk positieve resultaten met schematherapie (Videler e.a., 2025). De therapievorm sluit goed aan bij ouderen, vanwege het gestructureerde kader en de manier waarop levensloopperspectieven worden verwerkt. Het narratief van het geleefde leven krijgt een belangrijk rol: het opmaken van levensbalans, aandacht voor wat vermeden werd én waarvoor trots leeft (Videler e.a., 2012).
Er zijn klinische protocollen die relevant blijken voor schematherapie in vaktherapie-behandelingen bij persoonlijkheidsstoornissen (Blockland-Vos e.a., 2008; Günther e.a., 2009; Haeyen e.a., 2022). Interventies binnen beeldende therapie (Haeyen, 2019) en een protocol van gecombineerde schema- en psychomotore groepstherapie (Veenstra-Spruit e.a., 2024), zijn recentelijk onderbouwd. Dit artikel belicht beeldende vaktherapie in de schematherapeutische behandeling van ouderen met persoonlijkheidsstoornissen. De maatschappelijke relevantie ligt in de opvatting dat de toenemende vergrijzing vraagt om meer aandacht voor de behandeling van mentale klachten bij ouderen (Van Duin & Garssen, 2010) en efficiënte behandeling van persoonlijkheidsfactoren bovendien kan inspelen op wachtlijsten voor persoonlijkheidsstoornisbehandelingen bij ouderen (Van Kesteren e.a., 2023).